عارضه پیش‌دیابت چیست؟ خطرات و نحوه کنترل
پیش‌دیابت یک وضعیت پیش از ابتلا به دیابت است که در آن سطح گلوکز خون بالاتر از حد طبیعی است، اما هنوز به اندازه کافی برای تشخیص دیابت نیست. افرادی که دارای پیش‌دیابت هستند، ممکن است در آینده دچار دیابت شوند، اما با تغییر سبک زندگی و کنترل میزان قندخون، این فرایند ممکن است به تاخیر بی‌افتد یا حتی متوقف شود.
سلول‌های بدن از قند موجود در خون برای تأمین انرژی استفاده می‌کنند. این قندها از مواد غذایی مختلفی که مصرف می‌کنیم مثل کربوهیدرات‌ها تولید می‌شوند. اما برای ورود قند به سلول‌ها و استفاده از آن برای تولید انرژی، احتیاج به هورمون انسولین داریم که توسط غده ایسلته لانگرهانس (پانکراس) تولید می‌شود.
در پیش‌دیابت، بدن به اندازه کافی به انسولین پاسخ نمی‌دهد یا انسولین به اندازه کافی، تولید نمی‌شود، که این باعث می‌شود قندخون در سطح بالا نگه داشته شود. اگر پیش‌دیابت کنترل نشود، ممکن است به دیابت نوع 2 تبدیل شود. اما با تغییرات در سبک زندگی، اغلب می‌توان پیش‌دیابت را کنترل کرد و جلوی تبدیل شدن آن به دیابت را گرفت.
عوامل خطری برای پیش‌دیابت شامل چاقی، فعالیت بدنی کم، سابقه خانوادگی دیابت، سن بالا، فشارخون بالا، سابقه گسترده از بیماری‌های قلبی و عروقی، افرادی که قبلاً زایمان با وزن بالا (بیش از ۴.۵ کیلوگرم) داشته‌اند، و افرادی که علائم ترشح بیش از حد انسولین دارند، وجود دارد.
افراد دارای عوامل خطری مانند چاقی، فعالیت بدنی کم، مصرف دخانیات، و سابقه خانوادگی دیابت، باید به مراقبت از سلامت خود توجه ویژه‌ای داشته باشند و از طریق تغییرات در سبک زندگی و مراجعه به پزشک، سعی کنند این وضعیت را کنترل کنند.
پیش‌دیابت چگونه تشخیص داده می‌شود؟
تشخیص پیش‌دیابت معمولاً از طریق آزمایش‌های خون انجام می‌شود. دو آزمایش اصلی برای تشخیص پیش‌دیابت عبارتند از:
- آزمایش غلظت گلوکز خون در آزمایش خون ناشتا: در این آزمایش، فرد به مدت حداقل 8 تا 12 ساعت باید ناشتا باشد (بدون مصرف هیچ مایع یا غذایی حاوی قند). سپس نمونه خون برای اندازه‌گیری غلظت گلوکز در خون گرفته می‌شود. اگر غلظت گلوکز در خون بین 100 تا 125 میلی‌گرم بر دسی‌لیتر (mg/dL) باشد، این نشانه پیش‌دیابت است.
- آزمایش تحمل گلوکز خون: در این آزمون، ابتدا غلظت گلوکز خون ناشتا اندازه‌گیری می‌شود. سپس فرد به مقدار مشخصی گلوکز (معمولاً 75 گرم برای بزرگسالان) مصرف می‌کند و سپس غلظت گلوکز خون دو ساعت بعد از مصرف گلوکز دوباره اندازه‌گیری می‌شود. اگر غلظت گلوکز در خون دو ساعت بعد از مصرف گلوکز بین 140 تا 199 میلی‌گرم بر دسی‌لیتر باشد، این نشانه پیش‌دیابت است.
اگر یک فرد در یکی از این آزمایش‌ها نتایجی که به پیش‌دیابت اشاره دارد داشته باشد، پزشک ممکن است توصیه کند که سایر عوامل خطر را ارزیابی کرده و برنامه درمانی مناسبی ارائه دهد، که معمولاً شامل تغییرات در سبک زندگی (مثلاً تغییرات در رژیم غذایی و فعالیت بدنی) می‌شود.
علائم پیش‌دیابت چیست؟
علائم پیش‌دیابت ممکن است بسیار ناچیز یا حتی نادر باشند، اما در برخی افراد، ممکن است علائم خفیفی وجود داشته باشد. برخی از علائم و نشانه‌های ممکن از پیش‌دیابت عبارتند از:
- افزایش ادرار زمانی که ناشتا هستید (پلی‌وریا): ادرار زیادتر از حد معمول، به ویژه در شب، میتواند یک نشانه از مشکلات مرتبط با قندخون باشد.
- احساس تشنگی بیش از حد (پلی‌دیپسی): تشنگی زیاد و حتی احساس خشکی دهان میتواند علامتی از افزایش قندخون باشد.
- افزایش سطح گلوکز در خون بعد از وعده غذایی: اگر گلوکز خون پس از مصرف وعده غذایی بالا باشد، ممکن است نشانه‌ای از ناتوانی بدن در مدیریت قندخون باشد.
- افزایش خستگی و کاهش انرژی: افرادی که ممکن است به دلیل ناتوانی در استفاده از گلوکز برای تولید انرژی، افزایش خستگی و کاهش انرژی را تجربه کنند.
- تغییرات در بینایی: افزایش قندخون ممکن است به مشکلات بینایی مانند شباب بینایی و ماتیت گرفتن عینک منجر شود.
- تورم و التهابات مزمن: بعضی از افراد ممکن است به دلیل افزایش قندخون، تورم و التهابات مزمن را تجربه کنند.
دلایل ابتلا به پیش‌دیابت
دلایل ابتلا به پیش دیابت ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- وراثت: یکی از عوامل اصلی برای ابتلا به پیش‌دیابت و دیابت نوع 2، وراثت است. اگر فردی در خانواده دیابت داشته باشد، احتمال ابتلا به این بیماری برای فرد دیگری در خانواده نیز بالا می‌رود.
- چاقی و کم‌تحرکی: چاقی و کم‌تحرکی عواملی هستند که احتمال ابتلا به پیش‌دیابت را تا حدی افزایش می‌دهند. بدنی که کمتر فعالیت داشته باشد، احتمال ایجاد مقاومت به انسولین را دارد.
- سن: با بالا رفتن سن، خطر ابتلا به پیش‌دیابت افزایش می‌یابد. افراد بالای 45 سال با خطر بیشتری نسبت به بقیه سنین، مواجه هستند.
- تغذیه نامناسب: مصرف بیش از اندازه غذاهای پرچرب، فرآورده‌های غذایی با قند و چربی بالا، و کمبود مواد غذایی اساسی مثل فیبر و میوه و سبزیجات، میتواند خطر ابتلا به پیش‌دیابت را افزایش دهد.
- استفاده از داروها: استفاده برخی از داروها مانند استروئیدها، دیورتیک‌ها و آنتی‌پسیکوتیک‌ها ممکن است به افزایش خطر ابتلا به پیش‌دیابت کمک کند.
- عملکرد تیروئید می‌توانند باعث افزایش خطر ابتلا به پیش‌دیابت شوند.
در نهایت، ترکیبی از این عوامل میتواند باعث ابتلا به پیش‌دیابت شود و نه تنها یک عامل به تنهایی مسئول این بیماری نیست. مناسب‌ترین راهکار برای کاهش خطر ابتلا به پیش‌دیابت، اعمال تغییرات در سبک زندگی و تغذیه مناسب است.
پیشگیری از ابتلا به پیش‌دیابت
پیشگیری از ابتلا به پیش‌دیابت میتواند از طریق تغییر سبک زندگی و رفتارهای سالم انجام شود. تعدادی از راهکارهای موثر برای پیشگیری از ابتلا به پیش‌دیابت گفته شده است:
- مراقبت از وزن: افراد چاق یا دارای اضافه وزن باید سعی کنند وزن خود را کاهش دهند. این اقدام میتواند به بهبود حساسیت به انسولین و کاهش خطر ابتلا به پیش‌دیابت کمک کند.
- فعالیت بدنی: انجام فعالیت‌های ورزشی منظم میتواند به کاهش خطر ابتلا به پیش‌دیابت کمک کند. تمرینات هوازی مثل پیاده‌روی، دوچرخه‌سواری، شنا و تنیس برای افزایش مصرف انرژی و کاهش وزن بسیار مفید هستند.
- تغذیه سالم: مصرف غذاهای سالم و متنوع که شامل میوه‌ها، سبزیجات، مواد غذایی کامل، ماهی، مغزها و دانه‌های کامل است، میتواند به کاهش خطر ابتلا به پیش‌دیابت کمک کند. همچنین، مصرف کمتر غذاهای پرچرب و پٌر از قند و نمک نیز توصیه می‌شود.
- کنترل استرس: استرس ممکن است بر سطح قندخون و انسولین تأثیرگذار باشد. تمرینات تنفسی، مدیتیشن، یوگا و فعالیت‌های لذت‌بخش دیگر می‌توانند به کنترل استرس و اضطراب کمک کنند.
- مراقبت از سلامت روحی: مراقبت از سلامت روحی خود از طریق استفاده از روش‌های مختلفی مانند مشاوره روانشناختی یا حضور در گروه‌های حمایتی میتواند به کاهش استرس و افزایش اعتماد به نفس کمک کند.
اهمیت رعایت این راهکارها در پیشگیری از ابتلا به پیش‌دیابت بسیار زیاد است و به عنوان یک سرمایه‌گذاری در سلامت بلندمدت محسوب می‌شود. همچنین، مراجعه به پزشک برای مشاوره و ارزیابی فردی نیز بسیار مهم است.
تشخیص پیش‌دیابت
تشخیص پیش‌دیابت از طریق آزمایش خون معمولاً با انجام آزمایش‌های مختلف ممکن است. آزمایش های متداول برای تشخیص پیش‌دیابت عبارتند از:
- آزمایش هموگولوبین A1C: این آزمایش میزان گلوکز خون در مدت زمان طولانی (معمولاً 2 تا 3 ماه) را اندازه‌گیری می‌کند. مقدار A1C نشان می‌دهد که چقدر قندخون فرد در طول مدت زمان مشخصی بیشتر شده است. اگر مقدار A1C بین 5.7 تا 6.4 درصد باشد، ممکن است به عنوان پیش‌دیابت تشخیص داده شود.
- آزمایش گلوکز پلاسما ناشتا (fpg): در این آزمایش، فرد باید پس از حداقل 8 تا 12 ساعت نخوردن غذا، به آزمایشگاه مراجعه کرده و نمونه خون خود را برای اندازه‌گیری سطح گلوکز در پلاسما تحویل دهد. این آزمایش میزان قندخون در حالت پایدار و بدون تأثیر مصرف غذا یا نوشیدنی را اندازه‌گیری می‌کند.
اگر سطح گلوکز در پلاسما پس از ناشتا بین 100 تا 125 میلی‌گرم بر دسی لیتر (mg/dL) باشد، ممکن است به عنوان پیش‌دیابت تشخیص داده شود. این وضعیت معمولاً به عنوان گلوکز کوتاه مدت ناشتا (IFG) شناخته می‌شود.
اگر سطح گلوکز در پلاسما پس از ناشتا برابر با 126 میلی‌گرم بر دسی لیتر یا بالاتر باشد، این ممکن است به عنوان دیابت تشخیص داده شود.
- تست تحمل گلوکز خوراکی (ogtt): در این آزمایش، ابتدا فرد باید بدون مصرف هیچ گونه غذا یا نوشیدنی قندی، نوشیدنی ای حاوی 75 گرم قند یا دوز مشابهی از گلوکز دریافت کند. سپس سطح قند خونش در زمان‌های مختلف بررسی می‌شود، اغلب یک ساعت و دو ساعت پس از مصرف گلوکز. اگر قندخون در این زمان‌ها بالاتر از حد معمول باشد اما هنوز به اندازه کافی بالا نباشد که تشخیص دیابت بدهد، ممکن است به عنوان پیش‌دیابت تشخیص داده شود.
درمان پیش‌دیابت
درمان پیش‌دیابت بر اساس رویکردهای مختلفی میتواند شامل تغییرات در سبک زندگی، مداخلات غذایی، و در صورت لزوم، داروهای مخصوص باشد. در زیر به صورت مختصر مواردی ارائه شده است:
- تغییرات در سبک زندگی: تغییراتی مثل انجام ورزش به صورت منظم مثل پیاده‌روی، دوچرخه‌سواری، شنا و…؛ کاهش وزن از طریق رژیم غذایی سالم و مناسب؛ کنترل استرس و اضطراب از طریق یوگا و مدیتیشن، میتواند کمک کننده باشد.
- تغذیه مناسب: مصرف غذاهای سالم مثل میوه‌ها، سبزیجات، ماهی و مغزیجات؛ و کاهش مصرف غذاهای با قند و چربی.
- داروها: در بعضی موارد، پزشک ممکن است داروهای خاصی مانند متفورمین را برای کنترل قندخون تجویز کند.
اولین دیدگاه را ثبت کنید